Yakınçağ Avrupas(1789-....)

FRANSIZ İHTİLALİ

Nedenleri:

-Fransa’nın katı bir mutlakiyetle yönetilmesi ve halkın kralın yönetiminden memnun olmaması,
-Uzun süren savaşlar sonrasında ekonomiyi düzeltmek amacıyla halka ağır vergiler konulması,
-Coğrafi Keşifler’den sonra zenginleşen burjuva sınıfının vergi vermesi ve askerlik yapmasına karşılık siyasi haklarının olmaması,
-Halkın;soylular,rahipler,burjuvalar ve köylüler gibi sınıflara ayrılması ve soylularla,rahiplerin vergi ödememesi,
-Fransa’da yaşayan aydınların Fransa’nın mutlak monarşisine karşı başkaldırıma başlamaları,
-İngiltere ve Amerika’da meydana gelen demokratikleşme hareketleri sonucunda insanlara tanınan hak ve özgürlüklerin Fransız halkına örnek teşkil etmesi

İhtilal’ın Ortaya Çıkışı:

Fransa 18. yüzyılda katıldığı savaşlar ve gereksiz harcamaları sonucu ekonomik sıkıntı yaşamaya başladı.Fransa kralı XVI.Louis,ekonomik durumun düzeltilmesi amacıyla Eta Genaraux(Eta Jenerö) meclisini topladı.Bu meclisi kral, halktan yeni vergilerin toplanması için oluşturmuştu.Ancak toplantıda soylular,rahipler ve halk temsilcileri arasında anlaşmazlıklar çıkınca toplantı kapatıldı.Halk, bu olay sonucu 14 Temmuz 1789 yılında isyan ederek Bastil Hapishanesi’ni ele geçirdi ve buradaki aydınları serbest bıraktı.Halk temsilcileri yeni bir anayasa yapma hazırlıkları için Kurucu Meclis oluşturdular.Oluşturulan Kurucu Meclis öncelikle soyluların ve rahiplerin ayrıcalıklarını kaldırarak, İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi’ni ilan etti.Bu bildiride ‘Her insan doğuştan hürdür ve diğerleriyle eşittir,vazgeçilemez haklara sahiptir.Devlet gücü millete ait olmalıdır.Sadece milletin seçtiği temsilcilerin yönetme hakkı vardır.Millet de bu temsilcileri denetleyebilir.’deniliyordu.Ayrıca bir anayasa hazırlanarak kralın yetkileri kısıtlandı ve meşrutiyet yönetimine geçildi.

Kral XVI.Louis bu gelişmeleri kabul etmediği için yakalanarak idam edildi.Fransız İhtilali 1804 yılına kadar sürdü.Bu tarihte Napolyon Bonapart, imparator seçildi.Fransa’da birinci İmparatorluk dönemi başladı.

Sonuçları:

-Fransa’da ayrıcalıklı sınıfların hakları kaldırıldı ve eşitlik ilkesi kabul edildi.
-Mutlak monarşi yıkılarak halk egemenliğine dayalı bir yönetim kuruldu.Böylece mutlak krallıkların yıkılabileceği düşüncesi ortaya çıkmış oldu.
-Ulus,ulusçuluk,ulusal egemenlik,demokrasi,laiklik,adalet,hürriyet,eşitlik,cumhuriyet gibi ilkeler ve kavramlar önem kazandı,yayıldı.
-Milliyetçilik akımının etkisiyle çok uluslu imparatorluklar yıkılma sürecine girdi.Dağınık halde yaşayan milletler birleşerek, milli devletler kurmaya başladılar.
-İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi yayımlanarak, bir çok ülkede insan haklarının gelişmesine neden oldu.
-Avrupalı devletler ülkelerinin olumsuz yönde etkilenmesini engellemek amacıyla çıkarları doğrultusunda diğer ülkelerle birleşerek Fransa’ya karşı savaştılar.
-Fransız İhtilali tüm dünya devletlerini etkilediği için Yeniçağ’ın sonu, Yakınçağ’ın başlangıcı olarak kabul edildi.

İhtilal’in Osmanlı Devleti’ne Etkileri:

Olumlu Etkisi:Osmanlı Devleti’nde vatandaş haklarının kanunlarla korunma altına alınması, yargı güvencesi ve din ayrımı yapılmadan eşitlik sağlanması gibi ilkelerin yayılmasını sağladı.Osmanlı’da demokrasi hareketleri başladı.Tanzimat döneminde vatandaşlara verilen haklardan sonra Meşrutiyet yönetimine geçilerek halk yönetime katıldı.

Olumsuz Etkisi:Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik fikirleri çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nin dağılmasına yol açtı.19.yüzyılda milliyetçilik akımının etkisiyle ülkede ayrılışa yönelik isyanlar çıktı.Bu yüzyıl Osmanlı Devleti açısından ayaklanmalarla geçen bir yüzyıl oldu.Bu isyanlar sonucunda Osmanlı Devleti’nden ayrılan birçok millet kendi bağımsız devletlerini kurdular.

Fransız İhtilali Sonrası Viyana Kongresi(1815):

Yapılan ihtilal sonrası Avrupa’da birçok yenilikler meydana gelmiştir.Siyasi harita değişmiş,güçler dengesi bozulmuş,otorite boşluğu ve pek çok sorunlarla karşı karşıya kalınmıştır.Bu sorunları çözmek ve Avrupa’nın yeni siyasi yapısını belirlemek amacıyla Avusturya başbakanı Meternich(Meternik)’in öncülüğünde yapılan Viyana Kongresi yapıldı.

Kongrede Avusturya başbakanı Meternik’in ortaya koyduğu fikirler esas alınarak Meternik Sistemi benimsenmiştir.Bu sisteme göre Fransız İhtilali sonucu Avrupa’nın herhangi bir yerinde çıkan ayaklanmalarda tüm devletler birlikte hareket edecek ve bu ayaklanmaları bastıracaklardı.Ancak Avrupalı devletler aldıkları bu kararları Osmanlı Devlet’inde ayaklanma yaşanmasına rağmen uygulamadılar.Avrupa’nın diğer ülkelerinde çıkan isyanları baskı ve şiddet yoluyla bastırırlarken, Osmanlı Devleti’nde çıkan isyanları kışkırtarak daha büyük bir hale getirdiler.Bu durum Osmanlı’nın dağılmasında önemli bir rol oynamıştır.

SANAYİ İNKILABI VE SÖMÜRGECİLİK

Sanayi İnkılabı, insan ve hayvan gücüne dayalı üretim tarzından makine gücüne dayalı üretim tarzına geçiştir.Bu tarz üretim 18. yüzyılda pozitif bilimlerdeki gelişmelerin üretim sektöründe uygulanmasıyla ortaya çıkmış daha sonra diğer alanlara da yayılmıştır.

Coğrafi Keşiflerle başlayan sömürgecilik faaliyetleri Avrupalıların zenginleşmesine neden olmuştur.Zenginleşen Avrupa’nın bilimsel çalışmaları desteklemesi buluşların önünü açmıştır.Bilimsel icatların üretime uygulanması, özellikle buhar gücüyle çalışan makinelerin yapımı Sanayi İnkılabı’nı ortaya çıkarmıştır.1750’lerde İngiltere’de başlayan bu inkılap daha sonra tüm Avrupa ülkelerine yayılmıştır.

Sanayi İnkılabı’nın Sonuçları:

-Üretim hızla artarak bol, ucuz ve kaliteli üretim sağlandı.
-Hammaddeye ihtiyacın artması,sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırdı ve devletlerarası rekabeti arttırdı.
-Fabrikaların kurulmasıyla el tezgahları ve küçük atölyeler kapandı.İşçi sınıfı ortaya çıktı.
-Üretim artışı ile yeni pazarlara ihtiyaç duyulması ticareti geliştirdi.
-Kapitalizm,sosyalizm ve emperyalizm gibi ekonomik akımlar doğdu.
-Köyden kente göç hızlandı.Çekirdek aile yapısı ortaya çıktı.
-Fabrikaların kurulduğu yerlerdeki şehirlerin nüfusu arttı ve büyük şehirler ortaya çıktı.
-Büyük şehirlerin kurulması ulaşım,barınma,sağlık ve eğitim gibi şehir sorunlarını ortaya çıkardı.
-Ekonomik rekabetin artması ve sömürgecilik yarışının hızlanması I.Dünya Savaşı’na ortam hazırladı.

Osmanlı Devleti’ne Etkileri:

Osmanlı Devleti, Sanayi İnkılabı’ndan olumsuz yönde etkilenmiştir.Ucuz Avrupa malları karşısında küçük atölyelerin rekabet edemeyerek kapanmaya başlanması Osmanlı Devleti’ndeki lonca teşkilatlarının sonunu hazırladı.El tezgahları ve atölyelerin çoğunun kapanması ile Osmanlı şehirlerinde işsizlik arttı. 19. yüzyılın ortalarından itibaren Avrupa mallarının Osmanlı ticaretine girmesiyle dış ticaret dengesi bozulmaya başladı.

Osmanlı Devleti, dışarıya hammadde satan ve ithalat yapan bir devlet haline geldi.Ekonomik yapının zayıflaması devletin siyasi açıdan çöküşünün hızlanmasında da etkili olmuştur.

Sömürgecilik Faaliyetlerinin Hızlanması:

Coğrafi Keşifler sonrasında gelişen sömürgecilik faaliyetleri, Sanayi İnkılabı sonrasında hızlanmıştır.Sanayi Inkılabı, Avrupalı devletlerin hammadde kaynaklarına ve yeni pazarlara ihtiyaç duymalarına neden oldu.Daha önce Amerika’yı sömürgeleştiren Avrupalı devletler yeni sömürgeler elde etmek için Asya kıtasına yöneldi.Bu faaliyetler sonucu İngiltere sömürdüğü devletlerle büyük bir sömürge imparatorluğu kurdu.Bu durum sonrası İngiltere için ‘Üzerinde Güneç Batmayan Ülke’ lakabı verildi.İngiltere dışında sömürgecilik faaliyetlerine ise Fransa,Almanya,İtalya ve Rusya’da devam etti.

AYDINLANMA ÇAĞI

Avrupa’da 17. ve 18. yüzyıllarda Rönesans ve Reform Harekeleri sonrasında özellikle bilim ve felsefe alanlarında yaşanan gelişmeler nedeniyle 17. yüzyıla ‘Akıl Çağı’,18. yüzyıla ise ‘Aydınlanma Çağı’ denilmiştir. Bu dönemlerde ortaya çıkan aydınların etkisiyle bireysel girişimcilik çalışmaları , yüzyıllardır Avrupa’da egemen olan güç dengelerini değiştirmeyi başarmıştır.Bu gelişmeler sonucu ABD kurulmuş,Fransız İhtilal’ı gerçekleşmiştir.Akıl Çağı’nda: aklın önderliğinde deney ve gözleme önem verilmiş ve bilimsel faaliyetler hızlanarak gelişmiştir.Hristiyanlık öğretisine bağlı kalmayan bazı aydınlanmacı düşünürler her şeyin maddeye dayalı olduğunu savunan ‘Materyazlizm’i’ benimsediler.

Aydınlanma Çağı’nda ise, bilimsel bulguların tekniğe uygulanmasıyla bir çok buluş ortaya çıkmış ve bu durum Sanayi Inkılabı’nın ortaya çıkmasına neden olmuştur.

18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa’da meydana gelen siyasi ve bilimsel gelişmeler bugünkü dünya uygarlığının oluşmasında önemli bir yere sahiptir.

AYDINLANMA VE AKIL ÇAĞI'NDA YAŞANAN OLAYLAR SOSYAL,EKONOMİK,BİLİMSEL VE SİYASAL,YÖNETİMSEL AÇIDAN İKİ GRUPTA İNCELENEBİLİR.

SOSYAL,EKONOMİK VE BİLİMSEL YÖNDEN:

-Bilimde akıl,deney ve gözlem yöntemi ortaya çıktı.
-Bilim ve teknoloji gelişti.
-Sanayi İnkılabı ortaya çıktı.
-Hammadde ve Pazar arayışı ortaya çıktı.
-İşçi sınıfı ortaya çıktı.
-Üretim arttı.
-Sağlık alanında gelişmeler oldu.
-Nüfusta artış oldu.
-Toplumsal hayatta ayrıcalıklar kaldırıldı.

YÖNETİM VE SİYASİ YÖNDEN:

-Özgürlük,eşitlik,insan hakları,milliyetçilik kavramları ön plana çıktı.
-Fransız İhtilali çıktı.
-Mutlakiyet yönetimleri yıkıldı.
-Yönetimde demokrasi ve laiklik kavramları ortaya çıktı.
-Sömürgecilik,kapitalizm,liberalizm,komünizm,sosyalizm kavramları ortaya çıktı.
-1830’da Milliyetçilik ve 1848’de İşçi hakları ile ilgili ihtilaller ortaya çıktı.
-Devletler arası bloklaşma ve rekabetler oluştu.
-I.Dünya Savaşı ve II.Dünya Savaşı çıktı.

Avrupa’da Yapılan İhtilaller

1830 İhtilalleri

Viyana Kongresi’nde monarşik düzenin ve imparatorlukların korunması yönünde kararlar çıkması, daha fazla özgürlük ve bağımsızlık isteyen toplumların tepkisine neden olmuştur.

1830 İhtilalleri ilk olarak Fransa’da başlamıştır. Fransa’da mutlakiyetten yana olan X. Şarl meclisi dağıtıp, basın özgürlüğünü kısıtlayınca halk ayaklanmıştır. Bu ayaklanma sonucunda X. Şarl tahttan indirilmiş, yerine liberal olarak bilinen Lui Filip getirilmiş, böylece Fransa’da meşruti krallık yeniden kurulmuştur.

Fransa’dan sonra diğer Avrupa ülkelerinde görülen 1830 İhtilalleri sonucunda liberal demokrasiler güçlenmiş, parlamenter sisteme geçiş hızlanmıştır.

1848 İhtilalleri

· Milliyetçi ve liberal düşüncelerin güçlenmesi sonucunda bazı toplumlarda bağımsız olma isteğinin artması

· Sanayi İnkılabı sonucunda ortaya çıkan işçi sınıfının bir takım sosyal haklar istemesi

nedeniyle başlamıştır.

1848 İhtillalleri de ilk olarak Fransa’da başlamıştır. Lui Filip’in işçi sınıfının sorunlarını çözmede yetersiz kalması, kişisel hürriyetleri kısıtlayarak kendi iktidarını güçlendirme yoluna gitmesi halkın tepkisine neden olmuştur. Bu gelişmeler üzerine çıkan ayaklanma sonunda kral istifa etmiş, Fransa’da cumhuriyet ilan edilmiştir. İtalya, Avusturya, Belçika, Hollanda, İngiltere’de de benzer ayaklanmalar çıkmıştır.

1848 İhtilalleri sonucunda,

· İşçi sınıfına iyileştirici haklar tanınmıştır.

· Avrupa’da sosyalist akımlar yayılmaya başlamıştır.

Sosyalizm: Yönetim ve ekonomi gibi alanlarda toplumsal yararları gözeten, temel olarak topluluk çıkarlarını ele alan, buna göre iş ve sermayede ortaklık kabul eden doktrine sosyalizm denir.

· Halkın hakları genişletilmiş ve bu haklar anayasal güvence altına alınmıştır.

· İtalya ve Almanya’da siyasal birliğin kurulmasına ortam hazırlanmıştır.

1830 ve 1848 İhtilallerini bastırarak monarşik düzenlerini korumayı amaçlayan Avrupa devletleri Osmanlı ülkesindeki ulusçu isyanları destekleyerek Osmanlı Devleti’nin parçalanmasına çalışmışlardır. Bu durum Avrupalı devletlerin çifte standart uyguladıklarına kanıt olarak gösterilebilir.

İtalya ve Almanya’da Siyasi Birliğin Kurulması

Viyana Kongresi’nde milliyetçi akımları karşı bir tavır takınan Avrupalı devletler İtalya’yı yedi hükümete ayırmış, Almanya’da ise bir Germen Konfedarasyonu’nun kurulmasına karar vermişlerdi. Ayrıca bu dağınık yapıyı kontrol altına alacak bir sistem kurmaya çalışmışlardı. Milliyetçilik ve özgürlük fikirlerinin bu ülkelerde yayılması sonucunda Piyemonte Hükümeti önderliğinde İtalya, Prusya önderliğinde de Almanya devletleri kuruldu.

İtalya ve Almanya’nın siyasal birliklerini kurmaları,

· Avrupa’da güçler dengesini değiştirmiştir.

· Fransa ve Avusturya’nın güç kaybına uğramasına neden olmuştur.

· Yeni ittifaklar kurulmasına ve Avrupa’da bloklaşmaların başlamasına ortam hazırlamıştır.