Yükselme Dönemi
Padişahlar
II. Mehmet(Fatih Sultan Mehmet) 1451-1481
Yükselme Dönemi Olayları
II.MEHMET
İstanbul’un Fethi
Siyasi,dini,kültürel ve ekonomik gibi birçok nedenden dolayı önemli olan, üç kıtanın birleşim noktasında bulunan ve dönemin deniz ticareti için büyük bir koz olarak bulunan İstanbul birçok devletin eline geçirmek istediği jeopolitik bir konumdu.Aynı amaca ulaşmak isteyen ve aynı zamanda Bizans’ı ortadan kaldırmak isteyen II.Mehmet 6 Nisan 1453’te İstanbul’u kuşattı.53 günlük kuşatma ardından 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul fethedildi.
Fetihin Nedenleri:
1.Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması, taht kavgalarına neden olması(SİYASİ NEDEN),
Yapılan Hazırlıklar:
Osmanlı Devleti:
-Rumeli Hisarı(Boğazkesen) yaptırıldı.
Bizans:
-Surlar güçlendirildi.
Fethin Sonuçları:
Türk Tarihi Açısından:
1.Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğü sağlandı.
Dünya Tarihi Açısından:
1.Avrupa’da feodalite yıkılmaya başladı. Sebebi ise topların surları yıkabileceği görüldü.
*İstanbul’un bu zamana kadar fethedilememesinin temel nedeni surları yıkabilecek güçte silah(top) yapılmamış olmasıdır.
**İstanbul’un fethiyle kazanılmış Ortodoks halkın koruyuculuğu Osmanlı Devleti’nin hem içteki hem dıştaki etkinliğini arttırmıştır. Bu süreç 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’nda Rusya’ya koruyuculuğu kaptırmakla son bulmuştur.
ASKERİ VE SİYASİ GELİŞMELER
ANADOLU’NUN DURUMU:
II.Mehmet tahta çıktığında Anadolu’nun büyük bir bölümü Osmanlı hakimiyetine alınmıştı.Fakat Karadeniz kıyılarında,Amasra Cenevizlilerin, Sinop Candaroğullarının,Trabzon ve çevresi Trabzon Rum imparatorluğuna aitti.Doğu Anadolu’da ise Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile Konya çevresinde de Karamanoğulları bulunuyordu.Bu dönemde Maraş çevresindeki Dulkadiroğulları ile Adana çevresindeki Ramazanoğulları beylikleri de daha çok Memlüklere bağlı olarak varlıklarını devam ettiriyorlardı.
Anadolu’da Egemenlik Mücadelesi:
1459 Cenevizlilerden Amasra alınmıştır.(Ceneviz hâkimiyetine son verildi)
BALKANLARDAKİ FETİHLER:
1459 Sırbistan’ın fethi
Bunun dışında II.Mehmet döneminde;
1460 Mora’nın alınması( Akdeniz hakimiyetinde büyük bir adım atılmış oldu.)
Yunan Adalarının fethi
II.BAYEZİD
*Şehzade Cem Sultan olayı bir Avrupa sorunu haline gelerek Osmanlı’nın Avrupa üzerinde sefer yapmasını engellemiştir.
**Cem Sultan korkusuyla yaşayan II.Bayezid bu nedenle seferler düzenleyememiştir.Bunun sonucunda da Osmanlı Yükselme Döneminde bir Duraklama Dönemi yaşamıştır.
Karamanoğulları Beyliği’ne Son Verilmesi
Cem Sultan’ı destekleyen Karamanoğulları’na 1487’de son verilmiş böylelikle Karamanoğulları’nı destekleyen Memlüklerle karşı karşıya gelinmiştir.
Osmanlı-Memlük Savaşları
Osmanlı-Venedik Savaşları
Endülüs’e Yardım Gönderilmesi
Boğdan’ın Fethi’nin Tamamlanması
Osmanlı-İran İlişkileri
Şah İsmail yıkılan Akkoyunlu Devleti yerine 1502 yılında Safevi Devleti’ni kurmuştur.Şiilik mezhebine bağlı bir Türk beyi olan Şah İsmail’in kurduğu devlet kısa zamanda İran’da güçlenmiştir.
Şah İsmail Anadolu’da Şiiliği yaymak istemiştir.Bunun sonucunda Şah İsmail taraftarları Şahkulu İsyanı’nı
I.SELİM( YAVUZ SULTAN SELİM)
I.Selim tahta çıktıktan sonra kendisine tehdit olarak gördüğü kardeşleri Ahmet ile Korkut’u öldürerek taht kavgalarını sonlandırmıştır.Anadolu’daki Şiilik faaliyetlerini sonlandırmak isteyen Sultan Selim seferlerini Doğu’ya ve İran’a düzenlemiştir.II.Bayezid döneminde çıkan Şahkulu İsyanı’nı da sonlandırmıştır.
Çaldıran Savaşı(1514)
Anadolu’daki Şii tehlikesini ortadan kaldırmak, Anadolu Türk ve İslam dünyası siyasi birliğini sağlamak ve İpek Yolu’nun Van-Tebriz hattını ele geçirmek amacıyla Yavuz Sultan Selim İran Seferi’ne çıkmıştır.Şah İsmail’in ordusuyla Çaldıran Ovası’nda karşı karşıya geldiler.Teknik bakımdan üstün olan Osmanlı Devleti, Şah İsmail’in ordusunu büyük bir bozguna uğratmıştır.(1514)Yenilen Şah İsmail ülkesinin iç kesimlerine kaçmıştır.Savaştan sonra Tebriz’e kadar ilerleyen Yavuz Sultan Selim burayı alarak geri dönmüştür.
Çaldıran Savaşı’nın Sonuçları
-Anadolu’ya yönelmiş olan Safevi tehlikesi bir süreliğine Osmanlı Devleti için sorun olmaktan çıkmıştır.
Dulkadiroğulları Beyliği’ne Son Verilmesi
Osmanlı-Memlük İlişkileri
Mercidabık(1516)-Ridaniye(1517) Savaşları
Osmanlı-Memlük ilişkileri Memlüklerin Safevileri desteklemesi,Dulkadiroğulları’na Osmanlı’nın son vermesi,Memlüklerin kutsal toprakları Portekiz’den gelen tehlikelere karşı koruyamaması gibi nedenlerden dolayı bozulmuştur.İslam dünyası siyasi birliğine önem veren Yavuz Sultan Selim , bunun üzerine ordusuyla Çukurova üzerinden Memlük topraklarına girmiştir.Osmanlı, Memlükleri(Tansu Gavri) Mercidabık Ovası’nda ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu savaş sonunda Suriye,Lübnan ve Filistin Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Mercidabık Savaşı’ndan sonra Osmanlı ordusu Kahire yakınlarında ikinci kez Memlük ordusuyla karşılaştılar. Venediklilerden aldıkları topları Ridaniye’ye yerleştiren Memlükler’e Yavuz Sultan Selim bir plan uygulamıştır.Ters istikamette gelen Osmanlı ordusu Memlük toplarını etkisiz hale getirmiştir.Atlı birlikleriyle savaşan Osmanlı Ridaniye’de büyük galibiyet elde etmiştir.Mısır Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır.Hicaz emiri Yavuz’a bağlılığını bildirmiştir.Yavuz Sultan Selim İstanbul’a dönerken Abbasi halifesini de İstanbul’a getirmiştir.Yapılan törenle halifelik Yavuz Sultan Selim’e geçmiştir.
Mısır Seferi’nin Sonuçları
-Memlük Devleti yıkılarak Suriye,Filistin,Lübnan,Mısır ve Hicaz Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
*İran ve Mısır seferleriyle Doğu’nun güvenliğini büyük ölçüde sağlayan Yavuz Sultan Selim, 1520 yılında Şirpençe hastalığından dolayı ölmüştür.
I.SÜLEYMAN(KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN)
Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktığında Osmanlı Devleti İslam dünyasının en güçlü devletiydi.Avrupa’da rakip olabilecek bir ülke bulunmuyordu.Babası Yavuz Sultan Selim’den güçlü bir ordu,tecrübeli devlet adamları ve dolu bir hazine miras kalmıştı.Kanuni’nin içte ve dışta yaptığı faaliyetlerle Osmanlı, tarihinin en ihtişamlı dönemini yaşamıştır.
İÇ İSYANLAR
Kanuni zamanında farklı nedenlerden dolayı isyanlar çıkmıştır.Anadolu’da çıkan Baba Zünnun ve Kalenderoğlu isyanları daha çok ekonomik nedenlerle çıkmıştır.Canberdi Gazali ise eski Memlük komutanıdır.Memlükleri yeniden kurmak amacıyla Suriye’de ayaklanmıştır.Ahmet Paşa’da sadrazamlığa getirilmek yerine Mısır beylerbeyi yapıldığı için Mısır’da isyan etmiştir.Bu isyanların kısa sürede bastırılmasından sonra Kanuni batıda fetih hareketlerine başlamıştır.
OSMANLI-MACAR İLİŞKİLERİ
Belgrad’ın Fethi(1521)
Osmanlı Devleti’ndeki taht değişiminden yararlanan Macar Kralı’nın yıllık vergisini göndermemesi ve Osmanlı elçisini öldürmesi üzerine Kanuni ilk seferini yapmıştır. Şiddetli bir kuşatmanın sonucunda Belgrad fethedilmiştir. Böylelikle Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlı Devleti’ne açılmıştır.
*Balkanları Orta Avrupa’ya bağlayan Belgrad, Osmanlı ordusunun Avrupa seferleri için öenmli üslerinden biri olmuştur.
Mohaç Meydan Savaşı (1526)
Şarlken’e esir düşen Fransa kralı I.Fransuva,annesi aracılığıyla Kanuni’den yardım istedi.Kanuni, Avrupa’da Osmanlı’ya karşı oluşmaya başlayan Haçlı birliğini engellemek ve Katolik Hristiyan dünyasından Fransa’yı yanına çekmek için Şarlken’in koruyuculuğundaki Macaristan üzerine sefere çıktı.Osmanlı ve Macar ordusu Mohaç Ovası’nda karşılaştılar.Savaş iki saat sürdü. Savaş sonun Osmanlı tarafından Layoş’un kardeşi Yanoş Macar Kralı yapılmış, Macaristan Osmanlı’ya bağlanmıştır. Yeni Macar kralını tanımayan Ferdinand yüzünden Osmanlı-Avusturya mücadeleleri başlamıştır.Sefer sonun Fransa kralı da serbest kalmıştır.
*İki saat süren Mohaç Meydan Savaşı dünyanın en kısa meydan muharebesidir.
OSMANLI-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
I.Viyana Kuşatması(1529)
Osmanlı’nın Macaristan’ı himaye altına almasını ve Yanoş’un krallığını kabul etmeyen Ferdinand’ın Budin’i ele geçirmesi üzerine Kanuni sefere çıkarak Budin’i tekrar geri aldı. Kanuni kaçan Ferdinand’ı takip edip Viyana’yı kuşatsa da şehri almak için yeterli hazırlıkların yapılmamış olması ve kışın yaklaşması üzerine kuşatmayı kaldırarak geri dönmüştür.
Almanya Seferi (1532)
Ferdinand, Roma-Germen imparatoru Şarlken’e güvenerek Budin’i tekrar işgal etti.Avrupa’da Şarlken’in üstünlüğüne son vermek isteyen Kanuni, sefere tekrar çıkarak Budin’i tekrar geri almış ve Almanya’nın içlerine kadar ilerlemiştir.Karşısına kimsenin çıkmaması üzerine Kanuni , bazı kaleleri ele geçirmiş ve ganimetleriyle geri dönmüştür.Ferdinand’ın barış isteği üzerine 1533 yılında Avusturya ile İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.
Bu antlaşmaya göre;
*İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Avusturya’ya üstünlük kurmuştur.Bu üstünlük 1606 Zitvatorok Antlaşması’yla son bulacaktır.
Macar kralı Yanoş’un ölümü üzerine Ferdinand, İstanbul Antlaşması’nı bozan Ferdinand Budin’i almıştır. Bunun üzerine sefere çıkan Kanuni Macaristan’ı üçe bölmüştür.(1541)
-Budin Beylerbeyliği kurularak merkeze bağlı eyalet olacak,
*Asıl Macaristan’ın Osmanlı’ya bağlı kalmasıyla Avusturya’nın Macaristan tahtında hak iddia etmesi ortadan kaldırılmıştır.
Zigetvar Seferi ve Kanuni’nin Ölümü(1566)
Kanuni döneminin sonlarında Avusturya’nın Osmanlı topraklarına saldırması üzerine Kanuni 13. ve son seferine çıkarak Zigetvar Kalesi’ni kuşattı. Kale alındıysa da kuşatma Sokullu Mehmet Pala tarafından kaldırılarak İstanbul’a geri dönülmüştür.
OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ
Kanuni Fransa kralı I.Fransuva’nın yardım istemesinden itibaren Fransız ilişkilerini iyi tutmayı amaçlamıştır. İyi ilişkileri sağlama almak isteyen Fransa kralı da 1535 yılında İstanbul’a elçi göndermiş ve iki devlet arasında dostluk ve ticaret antlaşmasının imzalanmasına zemin hazırlamıştır. Bu antlaşmayla birlikte Osmanlı Fransa’ya kapitülasyonlar vermiştir.Bu kapitülasyonlarla hem Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Haçlı birliğini engellemek hem de coğrafi keşiflerle önemini kaybeden Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmayı amaçlamıştır.
1535 Kapitülasyon Antlaşması’na göre;
*Antlaşmanın son maddesiyle Osmanlı ileride Avrupalı devletlerin açık pazarı haline gelmesini engellemek istemiştir.Fakat daha sonra başa geçen padişahlar maddeleri değiştirerek Osmanlı Devleti’nin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olmuşlardır.
OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ
Yavuz Sultan Selim döneminde başlayan olumsuz İran ilişkileri Kanuni zamanında da devam etmiştir. Şah İsmail’in ölümü ve oğlu Tahmasb’ın yerine geçmesiyle toparlanan Safevi Devleti tekrar harekete geçmiştir.Bunun üzerine Kanuni 1524 yılında Doğu’ya bir ordu göndermiştir.Sonucunda Tebriz’i ele geçirmiştir. Aynı yıl içinde Kanuni’de bir orduyla ile Bağdat’ı ele geçirmiştir. Hem İran, hem de Irak’a yapılan bu sefere ‘Irakeyn Seferi’ denilmiştir.1553 te üçüncü seferini yapan Kanuni Nahcivan,Karabağ,Şirvan ve Gürcistan’ı ele geçirmiştir.Kanuni ordusuyla Amasya’da kışlamıştır.Bunu yeni bir seferin hazırlığı olarak gören Tahmasb bir elçi göndererek antlaşma yapılmasını istedi.Bunun üzerine ilk Osmanlı-İran Antlaşması olan 1555 Amasya Antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre Bağdat,Basra,Azerbaycan,Tebriz,Revan ve Doğu Anadolu Osmanlı Devleti’ne ait olacaktı.
DENİZLERDEKİ GELİŞMELER
Rodos’un Fethi(1522)
Cezayir’in Osmanlı Devleti’ne Katılması (1533)
Preveze Deniz Savaşı(1538)
Savaşın sonuçlarında;
Trablusgarp’ın Alınması(1551)
Cebre Deniz Savaşı(1560)
Malta Adası’nın Kuşatılması(1565)
Sakız Adası’nın Fethi(1566)
HİNT DENİZ SEFERLERİ(1538-1553)
Nedenleri:
Bu nedenlerden dolayı; 1538’de Hadım Süleyman Paşa , 1551’de Piri Reis, 1552’de Murat Reis ve 1553’de Seydi Ali Reis komutalarında Kızıldeniz ve Basra Körfezi’nde hazırlanan donanmalarla dört deniz seferi yapıldı.Seferler genellikle Osmanlı donanmasının başarısızlığıyla sonuçlanmıştır.
Başarısızlığın Nedenleri:
Sonuçları:
SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ(1566-1579)
Yemen’in Yeniden Osmanlı’ya Bağlanması(1568)
Yemen, I. Hint Deniz Seferi sonucunda Osmanlı’ya bağlanmıştı. Yemen’de çıkan isyanların Osmanlı egemenliğini sarsması üzerine bölgeye Özdemiroğlu Osman Paşa gönderilerek isyanlar bastırılmış ve Yemen merkeze bağlanmıştır.
Kıbrıs’ın Fethi(1571)
Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır alınmasından itibaren Osmanlı’ya vergi vermeye başlayan Venediklilerin vergi vermeyi kesmeleri ve Osmanlı gemilerine zaman zaman saldırmaları üzerine II. Selim Kıbrıs’ı fethetmek istemiştir. Buna karşı çıkan Sokullu Mehmet Paşa’nın itirazlarını dinlemeyen II. Selim Lala Mustafa Paşa komutasında gönderdiği donanmayla Kıbrıs’ı yaklaşık bir yılda fethetmiştir.
Fethin Sonuçları:
İnebahtı Deniz Savaşı(1571)
Kıbrıs’ın fethi Avrupalı devletleri harekete geçirdi. Papa’nın kışkırtması ile İspanya, Malta, Venedik ve diğer İtalyan devletleri birleşerek Haçlı donanması oluşturdular. İki tarafında donanması İnebahtı körfezi aççıklarında karşılaştılar. Don Juan komutasındaki Haçlı donanması Osmanlı donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Gemilerini yaktı. Bu deniz savaşı sırasında sadece Uluç Ali Paşa, kendine bağlı filoyu kurtarabildi.
Yenilginin Sebepleri:
-Kaptan-ı Derya Müezzinzade Ali Paşa’nın savaşa kara askerleriyle katılması,
Savaşın Sonuçları:
Tunus’un Alınması(1574)
*1574 YILINDA II. SELİM’İN ÖLÜMÜ ÜZERİNE III. MURAT PADİŞAH OLMUŞTUR.
Lehistan’ın Himaye Altına Alınması(1575)
Fas’ın Himaye Altına Alınması(1578)
*Vadi’üs Seyl Savaşı’yla Osmanlı Devleti’ne yenilen Portekiz, Hint Okyanusu’ndaki üstünlüğünü İngiltere ve Hollanda’ya kaptırmıştır. Portekiz krallığı İspanya tarafından ele geçirildi. Kuzey Afrika’nın tamamı Osmanlı’nın eline geçti ve buradaki fetihler tamamlandı.
KANAL PROJELERİ
1.Süveyş Kanalı Projesi(1568)
Sokullu döneminde gündeme gelen bu projenin yapımına başlanmışsa da sonu getirilememiştir.Kanal ancak 1869 yılında Fransızlar tarafından açılmıştır.
2.Don-Volga Kanal Projesi
Kanal projesine başlandığı halde tamamlanamamıştır. Kanal 1952 yılında Ruslar tarafından açılmıştır.
3.Marmara-Karadeniz Projesi
Proje ile İzmit körfezi, Sapanca Gölü ve Sakarya Nehri’nin birleştirilmesi amaçlanmıştır. Mimar Sinan’ın görevlendirildiği bu proje devlet adamlarının ilgisizliği yüzünden sonuçlanamamıştır.
Sokullu’nun Ölümü(1579)
III.Murat devrinin başında son görevini alan Sokullu Mehmet Paşa bir divan çıkışında suikast yoluyla öldürülmüştür.Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle Osmanlı Devleti yükselme döneminde çıkmış , Duraklama Dönemi’ne girmiştir.