Yükselme Dönemi

 

Padişahlar

II. Mehmet(Fatih Sultan Mehmet)                 1451-1481
II.Bayezid                                                   1481-1512
I.Selim( Yavuz Sultan Selim)                        1512-1520
I.Süleyman(Kanuni Sultan Süleyman)            1520-1566
II.Selim                                                        1566-1674

 

Yükselme Dönemi  Olayları

II.MEHMET

İstanbul’un Fethi

Siyasi,dini,kültürel ve ekonomik gibi birçok nedenden dolayı önemli olan, üç kıtanın birleşim noktasında bulunan ve dönemin deniz ticareti için büyük bir koz olarak bulunan İstanbul birçok devletin eline geçirmek istediği jeopolitik bir konumdu.Aynı amaca ulaşmak isteyen ve aynı zamanda Bizans’ı ortadan kaldırmak isteyen II.Mehmet 6 Nisan 1453’te İstanbul’u kuşattı.53 günlük kuşatma ardından 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul fethedildi.

Fetihin Nedenleri:

1.Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması, taht kavgalarına neden olması(SİYASİ NEDEN),
2.Bizans’ın Haçlı Seferleri’ne zemin hazırlaması(SİYASİ NEDEN),
3.Toprak bütünlüğünü boza bir konumda olması(Anadolu ve Rumeli topraklarının birleşimi için gerekli olması)(SİYASİ NEDEN)
 4.Bölge ticaret ve kazanç yollarının ele geçirilmek istenmesi(EKONOMİK NEDEN)
5.Eski bir kültür ve yerleşim yeri olması(KÜLTÜREL NEDEN)
6.Hz.Muhammed’in fetih ile ilgili hadisleri(DİNİ NEDEN)

Yapılan Hazırlıklar:

Osmanlı Devleti:

-Rumeli Hisarı(Boğazkesen) yaptırıldı.
-Şahi adı verilen toplar döktürüldü.
-Balkanlardan gelebilecek tehlikeler antlaşmalarla önlendi.
-400 parça donanma hazırlandı.
-Karamanoğulları beyliği ile antlaşma yapıldı.
-Tekerlekli kuleler yaptırıldı.
-Silivri ve Vize kaleleri alındı.
-Aşırtma gülleler atacak havan topları hazırlandı.

Bizans:

-Surlar güçlendirildi.
-Avrupa’dan yardım istendi.
-Grejuva adı verilen suda yanan toplar geliştirildi.
-Haliç’in girişine zincir çekildi.
-Katolik ve Ortodoks mezhepleri birleştirilmeye çalışıldı.

Fethin Sonuçları:

Türk Tarihi Açısından:

1.Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğü sağlandı.
2.İpek yolu ve Karadeniz-Akdeniz deniz ticaret yolları Osmanlı’nın eline geçti.
3.İstanbul Osmanlı’nın başkenti yapıldı.
4.II. Mehmet ‘Fatih’ unvanını aldı.
5.Osmanlı Devleti yükselme dönemine girdi.
6.Ortodoks halkın koruyuculuğu Osmanlı Devleti’ne ait oldu.

Dünya Tarihi Açısından:

1.Avrupa’da feodalite yıkılmaya başladı. Sebebi ise topların surları yıkabileceği görüldü.
2.Bizanslı bilim adamları İtalya’ya giderek Rönesans’ın başlamasına katkı sağladılar.
3.Orta Çağ sona erdi, Yeni Çağ başladı.
4.Ticaret yollarının kaybedilmesiyle yeni yol bulma gereği duyuldu. Bu yüzden ‘Coğrafi Keşifler’ başladı.

 

*İstanbul’un bu zamana kadar fethedilememesinin temel nedeni surları yıkabilecek güçte silah(top) yapılmamış olmasıdır.

**İstanbul’un fethiyle kazanılmış Ortodoks halkın koruyuculuğu Osmanlı Devleti’nin hem içteki hem dıştaki etkinliğini arttırmıştır. Bu süreç 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’nda Rusya’ya koruyuculuğu kaptırmakla son bulmuştur.

 

ASKERİ VE SİYASİ GELİŞMELER

ANADOLU’NUN DURUMU:

 II.Mehmet tahta çıktığında Anadolu’nun büyük bir bölümü Osmanlı hakimiyetine alınmıştı.Fakat Karadeniz kıyılarında,Amasra Cenevizlilerin, Sinop Candaroğullarının,Trabzon ve çevresi Trabzon Rum imparatorluğuna aitti.Doğu Anadolu’da ise Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile Konya çevresinde de Karamanoğulları bulunuyordu.Bu dönemde Maraş çevresindeki Dulkadiroğulları ile Adana çevresindeki Ramazanoğulları beylikleri de daha çok Memlüklere bağlı olarak varlıklarını devam ettiriyorlardı.

Anadolu’da Egemenlik Mücadelesi:

1459 Cenevizlilerden Amasra alınmıştır.(Ceneviz hâkimiyetine son verildi)
1460 Candaroğullarından Sinop alınmıştır.
1461 Trabzon Rum İmparatorluğuna son verilmiştir.(Bizans’ın dirilme umutları sona ermiştir.)
1466 Karamanoğullarından Konya ve Karaman alınmıştır.
1473 Akkoyunlular’la Otlukbeli Savaşı yapılmıştır.(Bu savaşla Doğu Anadolu’nun güvenliği sağlanmıştır.)

 

BALKANLARDAKİ FETİHLER:

1459 Sırbistan’ın fethi
1462 Eflak’ın Osmanlılara katılması
1463 Bosna-Hersek seferi
1476 Boğdan’ın alınması
1479 Arnavutluk’un fethi(Fatih döneminde fethedilen Arnavutluk’tan sonra geriye Balkanlarda tek güçlü rakip Macarlar kalmıştır.)

 

Bunun dışında II.Mehmet döneminde;

1460 Mora’nın alınması( Akdeniz hakimiyetinde büyük bir adım atılmış oldu.)
1475 Kırım’ın alınması(Karedeniz bir Türk gölü haline geldi.İpek Yolu’nun Doğu Karadeniz kolu denetim altına alındı)
1479 Venedik ile sava
       Yunan Adalarının fethi
1480 İtalya seferi(Fatih Sulan Mehmet Otronto’nun fethiyle tüm İtalya’yı ele geçirmek istemiştir fakat ani ölümü sebebiyle gerçekleştirememiştir.)

 

II.BAYEZİD

   Fatih Sultan Mehmet’in ölümünün ardından tahta iki oğlundan birisinin geçmesi gerekiyordu. Şehzade Bayezid kardeşi Cem Sultan’dan önce davranarak İstanbul’a gelip tahta çıkmıştır. Fakat veraset geleneğini tanımayan Cem Sultan kendisini Anadolu’da sultan ilan etmiştir.II.Bayezid’in gönderdiği orduya mağlup olan Cem Sultan, Mısır’a giderek Memlüklere sığınmıştır.Memlüklerin desteğiyle Anadolu’ya tekrar gelen Cem Sultan, Saint Jean Şövalyeleri aracılığıyla Balkanlar’a geçmek isterken, Fransa’ya götürülüp oradan da Roma’ya getirilerek Papa’ya teslim edilmiştir. Osmanlı Devletine karşı bir tehdit unsuru olarak kullanılan ve uzun yıllar Papa’nın yanında tutulan Cem Sultan, oluşturulan Haçlı ordusunun başına geçmeyi kabul etmemiştir.Çıkarları doğrultusunda kullanamadıkları Cem Sultan’ı, Avrupalılar zehirleyerek öldürmüşlerdir.(1495)

 

*Şehzade Cem Sultan olayı bir Avrupa sorunu haline gelerek Osmanlı’nın Avrupa üzerinde sefer yapmasını engellemiştir.

**Cem Sultan korkusuyla yaşayan II.Bayezid  bu nedenle seferler düzenleyememiştir.Bunun sonucunda da Osmanlı Yükselme Döneminde bir Duraklama Dönemi yaşamıştır.

 

Karamanoğulları Beyliği’ne Son Verilmesi

 Cem Sultan’ı destekleyen Karamanoğulları’na 1487’de son verilmiş böylelikle Karamanoğulları’nı destekleyen Memlüklerle karşı karşıya gelinmiştir.

  Osmanlı-Memlük Savaşları
    İlk defa I. Bayezid döneminde bozulan Osmanlı-Memlük ilişkileri,II.Mehmet döneminde gerginleşmiş ve II.Bayezid devrinde savaşa dönüşmüştür.Savaşların temelinde Çukurova’da hakim olma isteği ve Memlüklerin Cem Sultan’ı desteklemesi yatmaktadır.1485-1491 yılları arasında yapılan savaşlarda bir üstünlük sağlanamamıştır.Tunus sultanının araya girmesiyle antlaşma sağlanmış ve Osmanlı Çukurova’dan çekilmiştir.

 Osmanlı-Venedik Savaşları
  II.Bayezid devrinde Venediklilerin Mora halkını kışkırtmasıyla Osmanlı-Venedik savaşları başladı(1499)Yapılan savaşlarda Osmanlı Devleti,Arnavutluk ve Dalmaçya kıyılarındaki Koron,Moron,Navarin ve İnebahtı’yı ele geçirdi.Venediklilerin isteği üzerine alınan yerler Osmanlı’ya kalmak şartıyla antlaşma imzalandı.(1502) Böylece Adriyatik Denizi’nde Osmanlı egemenliği güçlendi.

 

Endülüs’e Yardım Gönderilmesi
   1492 yılında Osmanlı tarafından gönderilen donanma Endülüs katliamından kaçan Müslümanları Kuzey Afrika sahillerine götürmüş ve Yahudileri de Osmanlı topraklarına getirerek yerleştirmiştir.Osmanlı Devleti’nin İspanya’daki Müslümanlara yeterli kuvvet gönderememesinde Cem Sultan olayı ve donanmanın yetersizliği etkili olmuştur.

 

Boğdan’ın Fethi’nin Tamamlanması
   Macarlarla işbirliği yapan Boğdan yerel yöneticileri yüzünden Osmanlı Devleti Boğdan’a sefer düzenlemiştir. Böylece Boğdan’ın fethi tamamlanarak Kırım ile kara bağlantısı sağlanmış, Karadeniz’in batı sahilleri tamamen Osmanlı hâkimiyeti altına girmiştir.(1484)

 Osmanlı-İran İlişkileri
    Şah İsmail yıkılan Akkoyunlu Devleti yerine 1502 yılında Safevi Devleti’ni kurmuştur.Şiilik mezhebine bağlı bir Türk beyi olan Şah İsmail’in kurduğu devlet kısa zamanda İran’da güçlenmiştir.

  Şah İsmail Anadolu’da Şiiliği yaymak istemiştir.Bunun sonucunda Şah İsmail taraftarları Şahkulu İsyanı’nı çıkartarak sosyal dengeyi bozmuşlardır.(1511)Şiilik tehlikesinin bastırılamaması ve artarak devam etmesi üzerine Trabzon’da bulunan Şehzade Selim tahta çıkmak için babasına karşı harekete geçti.II.Bayezid ile yaptığı Karıştıran Savaşı’nı kaybettiyse de, yeniçeri ve bazı devlet adamlarının desteğiyle padişah oldu.(1512)II.Bayezid tahttan indikten kısa bir süre sonra ölmüştür.

 I.SELİM( YAVUZ SULTAN SELİM)

    I.Selim tahta çıktıktan sonra kendisine tehdit olarak gördüğü kardeşleri Ahmet ile Korkut’u öldürerek taht kavgalarını sonlandırmıştır.Anadolu’daki Şiilik faaliyetlerini sonlandırmak isteyen Sultan Selim seferlerini Doğu’ya ve İran’a düzenlemiştir.II.Bayezid döneminde çıkan Şahkulu İsyanı’nı da sonlandırmıştır. 

  Osmanlı-İran İlişkileri

   Çaldıran Savaşı(1514)

   Anadolu’daki Şii tehlikesini ortadan kaldırmak, Anadolu Türk ve İslam dünyası siyasi birliğini sağlamak ve İpek Yolu’nun Van-Tebriz hattını ele geçirmek amacıyla Yavuz Sultan Selim İran Seferi’ne çıkmıştır.Şah İsmail’in ordusuyla Çaldıran Ovası’nda karşı karşıya geldiler.Teknik bakımdan üstün olan Osmanlı Devleti, Şah İsmail’in ordusunu büyük bir bozguna uğratmıştır.(1514)Yenilen Şah İsmail ülkesinin iç kesimlerine kaçmıştır.Savaştan sonra Tebriz’e kadar ilerleyen Yavuz Sultan Selim burayı alarak geri dönmüştür.

 

Çaldıran Savaşı’nın Sonuçları

-Anadolu’ya yönelmiş olan Safevi tehlikesi bir süreliğine Osmanlı Devleti için sorun olmaktan çıkmıştır.
-Tebriz,Musul,Kerkük ve Erbil Osmanlı topraklarına katıldı.
-Bitlis,Urmiye,İmadiye ve Cizre’deki Kürt aşiret beyleri Osmanlı’ya bağlılıklarını bildirdiler.
-Ele geçirilen Safevi hazinesiyle birlikte Tebriz’den bilim adamı,sanatçı ve tüccarlar getirildi.
-İran üzerinden uzanan Tebriz-Van İpek Yolu kolu Osmanlı’ya geçmiştir.

 Dulkadiroğulları Beyliği’ne Son Verilmesi

   İran seferine çıkarken Dulkadiroğulları’ndan yardım isteyen Osmanlı geri çevrilmiştir.Bunun üzerine Çaldıran Savaşı’ndan sonra Yavuz Sultan Selim Dulkadiroğulları Beyliği üzerine bir ordu göndermiştir.Yapılan Turnadağ Savaşı sonucunda bu beylik ortadan kaldırılmıştır.Ramazonoğulları Beyliği’nin de Osmanlı’ya katılmasıyla Osmanlı’ya katılmayan beylik kalmamıştır.Böylelikle Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak yeniden sağlanmıştır. Fakat Memlüklerle ilişkiler bu savaşlar yüzünden yeniden bozulmuştur.

  Osmanlı-Memlük İlişkileri

 Mercidabık(1516)-Ridaniye(1517)  Savaşları

   Osmanlı-Memlük ilişkileri Memlüklerin Safevileri desteklemesi,Dulkadiroğulları’na Osmanlı’nın son vermesi,Memlüklerin kutsal toprakları Portekiz’den gelen tehlikelere karşı koruyamaması gibi nedenlerden dolayı bozulmuştur.İslam dünyası siyasi birliğine önem veren Yavuz Sultan Selim , bunun üzerine ordusuyla Çukurova üzerinden Memlük topraklarına girmiştir.Osmanlı, Memlükleri(Tansu Gavri)  Mercidabık Ovası’nda ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu savaş sonunda Suriye,Lübnan ve Filistin Osmanlı topraklarına katılmıştır.

  

   Mercidabık Savaşı’ndan sonra Osmanlı ordusu Kahire yakınlarında ikinci kez Memlük ordusuyla karşılaştılar. Venediklilerden aldıkları topları Ridaniye’ye yerleştiren Memlükler’e Yavuz Sultan Selim bir plan uygulamıştır.Ters istikamette gelen Osmanlı ordusu Memlük toplarını etkisiz hale getirmiştir.Atlı birlikleriyle savaşan Osmanlı Ridaniye’de büyük galibiyet elde etmiştir.Mısır Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır.Hicaz emiri Yavuz’a bağlılığını bildirmiştir.Yavuz Sultan Selim İstanbul’a dönerken Abbasi halifesini de İstanbul’a getirmiştir.Yapılan törenle halifelik Yavuz Sultan Selim’e geçmiştir.

 Mısır Seferi’nin Sonuçları

 -Memlük Devleti yıkılarak Suriye,Filistin,Lübnan,Mısır ve Hicaz Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
-Baharat Yolu’nun denetimi Osmanlı Devleti’ne geçti.
-Elde edilen kazançlarla Osmanlı hazinesi genişletildi ve Kutsal Emanetler İstanbul’a getirildi.
-Kuzey Afrika ve Hint Okyanusu’na yapılacak seferlere ortam hazırlandı.
-Venedikliler Kıbrıs için ödedikleri vergiyi Osmanlı’ya ödemeye başladılar.
-İslami birlik büyük oranda sağlandı ve halifelik Osmanlı’ya geçti.

   *İran ve Mısır seferleriyle Doğu’nun güvenliğini büyük ölçüde sağlayan Yavuz Sultan Selim, 1520 yılında Şirpençe hastalığından dolayı ölmüştür.

  

I.SÜLEYMAN(KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN)

   Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktığında Osmanlı Devleti İslam dünyasının en güçlü devletiydi.Avrupa’da rakip olabilecek bir ülke bulunmuyordu.Babası Yavuz Sultan Selim’den güçlü bir ordu,tecrübeli devlet adamları ve dolu bir hazine miras kalmıştı.Kanuni’nin içte ve dışta yaptığı faaliyetlerle Osmanlı, tarihinin en ihtişamlı dönemini yaşamıştır.

 

İÇ İSYANLAR

   Kanuni zamanında farklı nedenlerden dolayı isyanlar çıkmıştır.Anadolu’da çıkan Baba Zünnun ve Kalenderoğlu isyanları daha çok ekonomik nedenlerle çıkmıştır.Canberdi Gazali ise eski Memlük komutanıdır.Memlükleri yeniden kurmak amacıyla Suriye’de ayaklanmıştır.Ahmet Paşa’da sadrazamlığa getirilmek yerine Mısır beylerbeyi yapıldığı için Mısır’da isyan etmiştir.Bu isyanların kısa sürede bastırılmasından sonra Kanuni batıda fetih hareketlerine başlamıştır.

 
OSMANLI-MACAR İLİŞKİLERİ

  Belgrad’ın Fethi(1521)

 Osmanlı Devleti’ndeki taht değişiminden yararlanan Macar Kralı’nın yıllık vergisini göndermemesi ve Osmanlı elçisini öldürmesi üzerine Kanuni ilk seferini yapmıştır. Şiddetli bir kuşatmanın sonucunda Belgrad fethedilmiştir. Böylelikle Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlı Devleti’ne açılmıştır.

 

*Balkanları Orta Avrupa’ya bağlayan Belgrad, Osmanlı ordusunun Avrupa seferleri için öenmli üslerinden biri olmuştur.

 

Mohaç Meydan Savaşı (1526)

  Şarlken’e esir düşen Fransa kralı I.Fransuva,annesi aracılığıyla Kanuni’den yardım istedi.Kanuni, Avrupa’da Osmanlı’ya karşı oluşmaya başlayan Haçlı birliğini engellemek ve Katolik Hristiyan dünyasından Fransa’yı yanına çekmek için Şarlken’in koruyuculuğundaki Macaristan üzerine sefere çıktı.Osmanlı ve Macar ordusu Mohaç Ovası’nda karşılaştılar.Savaş iki saat sürdü. Savaş sonun Osmanlı tarafından Layoş’un kardeşi Yanoş Macar Kralı yapılmış, Macaristan Osmanlı’ya bağlanmıştır. Yeni Macar kralını tanımayan Ferdinand yüzünden Osmanlı-Avusturya mücadeleleri başlamıştır.Sefer sonun Fransa kralı da serbest kalmıştır.

 *İki saat süren Mohaç Meydan Savaşı dünyanın en kısa meydan muharebesidir.

 
OSMANLI-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

 I.Viyana Kuşatması(1529)

  Osmanlı’nın Macaristan’ı himaye altına almasını ve Yanoş’un krallığını kabul etmeyen Ferdinand’ın Budin’i ele geçirmesi üzerine Kanuni sefere çıkarak Budin’i tekrar geri aldı. Kanuni kaçan Ferdinand’ı takip edip Viyana’yı kuşatsa da şehri almak için yeterli hazırlıkların yapılmamış olması ve kışın yaklaşması üzerine kuşatmayı kaldırarak geri dönmüştür.

 

Almanya Seferi (1532)

 Ferdinand, Roma-Germen imparatoru Şarlken’e güvenerek Budin’i tekrar işgal etti.Avrupa’da Şarlken’in üstünlüğüne son vermek isteyen Kanuni, sefere tekrar çıkarak Budin’i tekrar geri almış ve Almanya’nın içlerine kadar ilerlemiştir.Karşısına kimsenin çıkmaması üzerine Kanuni , bazı kaleleri ele geçirmiş ve ganimetleriyle geri dönmüştür.Ferdinand’ın barış isteği üzerine 1533 yılında Avusturya ile İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.

 

Bu antlaşmaya göre;
-Avusturya Arşidükü protokolde Osmanlı sadrazamına eşit olacaktı,
-Ferdinand  Macar kralını tanıyacaktı,
-Avusturya elinde bulundurduğu Osmanlı toprakları için Osmanlı’ya vergi ödeyecekti,
-Barış süresi Avusturya’ya bırakılacaktı.

 *İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Avusturya’ya üstünlük kurmuştur.Bu üstünlük 1606 Zitvatorok Antlaşması’yla son bulacaktır.

 

  Macar kralı Yanoş’un ölümü üzerine Ferdinand, İstanbul Antlaşması’nı bozan Ferdinand Budin’i almıştır. Bunun üzerine sefere çıkan Kanuni Macaristan’ı  üçe bölmüştür.(1541)

 

-Budin Beylerbeyliği kurularak merkeze bağlı eyalet olacak,
-Erdel, Osmanlı’ya bağlı beylik olarak Yanoş’un soyuna bırakılacak,
-Kuzey Macaristan vergi vermek koşuluyla Avusturya’ya bırakılacak.

 *Asıl Macaristan’ın Osmanlı’ya bağlı kalmasıyla Avusturya’nın Macaristan tahtında hak iddia etmesi ortadan kaldırılmıştır.

 

Zigetvar Seferi ve Kanuni’nin Ölümü(1566)

 Kanuni döneminin sonlarında Avusturya’nın Osmanlı topraklarına saldırması üzerine Kanuni 13. ve son seferine çıkarak Zigetvar Kalesi’ni kuşattı. Kale alındıysa da kuşatma Sokullu Mehmet Pala tarafından kaldırılarak İstanbul’a geri dönülmüştür.

 

OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ

  Kanuni Fransa kralı I.Fransuva’nın yardım istemesinden itibaren Fransız ilişkilerini iyi tutmayı amaçlamıştır. İyi ilişkileri sağlama almak isteyen Fransa kralı da 1535 yılında İstanbul’a elçi göndermiş ve iki devlet arasında dostluk ve ticaret antlaşmasının imzalanmasına zemin hazırlamıştır. Bu antlaşmayla birlikte Osmanlı Fransa’ya kapitülasyonlar vermiştir.Bu kapitülasyonlarla hem Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Haçlı birliğini engellemek hem de coğrafi keşiflerle önemini kaybeden Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmayı amaçlamıştır.

 

1535 Kapitülasyon Antlaşması’na göre;
-Fransızlar Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabilecekler,
-Fransız tüccarlardan düşük gümrük vergisi alınacak,
-Osmanlı’da yaşayan Fransızların davalarına Fransız hâkimler bakacak,
-Osmanlı ile olan davalara Osmanlı hâkimleri bakacak fakat Fransız tercüman bulundurulacak,
-Aynı haklardan Osmanlı devleti de yararlanacak,
-KAPİTÜLASYONLAR İKİ HÜKÜMDARIN HAYATTA KALDIĞI SÜRECE GEÇERLİ OLACAK.

 

*Antlaşmanın son maddesiyle Osmanlı ileride Avrupalı devletlerin açık pazarı haline gelmesini engellemek istemiştir.Fakat daha sonra başa geçen padişahlar maddeleri değiştirerek Osmanlı Devleti’nin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olmuşlardır.

OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ

 

   Yavuz Sultan Selim döneminde başlayan olumsuz İran ilişkileri Kanuni zamanında da devam etmiştir. Şah İsmail’in ölümü ve oğlu Tahmasb’ın yerine geçmesiyle toparlanan Safevi Devleti tekrar harekete geçmiştir.Bunun üzerine Kanuni 1524 yılında Doğu’ya bir ordu göndermiştir.Sonucunda Tebriz’i ele geçirmiştir. Aynı yıl içinde Kanuni’de bir orduyla ile Bağdat’ı ele geçirmiştir. Hem İran, hem de Irak’a yapılan bu sefere ‘Irakeyn Seferi’ denilmiştir.1553 te üçüncü seferini yapan Kanuni Nahcivan,Karabağ,Şirvan ve Gürcistan’ı ele geçirmiştir.Kanuni ordusuyla Amasya’da kışlamıştır.Bunu yeni bir seferin hazırlığı olarak gören Tahmasb bir elçi göndererek antlaşma yapılmasını istedi.Bunun üzerine ilk Osmanlı-İran Antlaşması olan 1555 Amasya Antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre Bağdat,Basra,Azerbaycan,Tebriz,Revan ve Doğu Anadolu Osmanlı Devleti’ne ait olacaktı.

 DENİZLERDEKİ GELİŞMELER

 

Rodos’un Fethi(1522)
  Rodos Şövalyeleri’nin Anadolu sahillerine ve Osmanlı gemilerine saldırması üzerine ada kuşatılmıştır. Şövalyelerle yapılan antlaşma sonucunda Rodos adası Osmanlılara bırakılmış, şövalyelerde serbest kalmışlardır. Şarlken şövalyeleri Malta adasına yerleştirmiştir. Rodos’un fethiyle Ege Denizi’ndeki Türk hâkimiyeti güçlenmiştir.

 

Cezayir’in Osmanlı Devleti’ne Katılması (1533)
  Ege Denizi’nde yetişmiş Türk denizcilerden biri olan Barbaros Hayrettin Paşa, Akdeniz’de yaptığı korsanlık faaliyetleri sonucunda Cezayir’i ele geçirmişti. Bunun üzerine Kanuni, Barbaros Hayrettin Paşa’yı İstanbul’a çağırarak ona Kaptan-ı Deryalık ve Cezayir Beylerbeyliği verildi. Böylece Kuzey Afrika’daki bir ülke daha Osmanlı Devleti’ne katılmış oldu.

 Preveze Deniz Savaşı(1538)
    Akdeniz’de güçlenen Osmanlı donanmasına karşı Andrea Dorya komutasında Avusturya, Portekiz, İspanya, Venedik, Malta ve Ceneviz gemilerinden bir Haçlı donanması oluşturuldu. İki donanma Adriyatik Denizi’nde Osmanlı hâkimiyetinde bulunan Preveze limanı açıklarında karşılaştı. Teknik açıdan üstün olan Osmanlı savaşı kazandı. Bu savaştan sonra Akdeniz’de Osmanlı donanmasına karşı koyacak bir güç kalmadı.

Savaşın sonuçlarında;
-Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir.
-Venedikliler, Osmanlı Devleti’ne 300 bin altın savaş tazminatı ödeyerek barış yapmışlardır.
-Venedik; Mora ve Dalmaçya kıyılarındaki bazı kaleler Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.

 Trablusgarp’ın Alınması(1551)
    Gönderdiği bir donanma ile Akdeniz’de güçlü olmak isteyen Şarlken, Trablusgarp’ı San Jan Şövalyelerine vermişti. Akdeniz’deki üstünlüğün korumak isteyen Osmanlı, Turgut Reis komutasındaki donanmayı Trablusgarp’a göndermiştir. Gönderdiği donanama Trablusgarp’ ve Bingazi’yi ele geçirmiştir. Böylece Akdeniz’in güney kıyılarında ve Kuzey Afrika’da Osmanlı egemenliği güçlenmiştir.

 Cebre Deniz Savaşı(1560)
   Turgut Reis, İspanya’nın elinde bulunan Cebre Adası’nı almak için kuşatınca Avrupa’dan yardım gelmiştir. Yardımın gelmesiyle başlayan savaş sonucunda ada İspanyolların elinden alınmıştır. Böylece Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika Osmanlı egemenliği pekiştirildi.

 Malta Adası’nın Kuşatılması(1565)
   Rodos’tan çıkarılan San Jan Şövalyeleri Malta Adası’na yerleşmişlerdi. Önemli bir üs olara kullanılan bu adayı Turgut Reis kuşattıysa da 1565 yılında Turgut Reis’in şehit olmasıyla kuşatma kaldırılmıştır.

Sakız Adası’nın Fethi(1566)
     Sakız Adası’ndaki korsanların Osmanlı gemilerine saldırmaları, Malta şövalyelerine yardım etmeleri ve vergilerini düzenli ödememeleri üzerine Kanuni’nin gönderdiği Piyale Paşa komutasındaki donanma Sakız Adası’nı fethetmiştir.Sakız Adası’nın fethi ile Batı Anadolu’nun güvenliği sağlanmıştır.

 HİNT DENİZ SEFERLERİ(1538-1553)

Nedenleri:
-Portekiz saldırılarına karşılık Hindistan’daki Müslümanlara yardım ederek Portekizlileri Hint Okyanusu’ndan uzaklaştırmak,
-Coğrafi keşiflerle eski önemini kaybeden Hint Deniz ticaret yolunu(Baharat Yolu) tekrar canlandırmak,
-Portekiz saldırılarına karşı kutsal yerlerin korunmak istenmesidir.

   Bu nedenlerden dolayı; 1538’de Hadım Süleyman Paşa , 1551’de Piri Reis, 1552’de Murat Reis ve 1553’de Seydi Ali Reis komutalarında Kızıldeniz ve Basra Körfezi’nde hazırlanan donanmalarla dört deniz seferi yapıldı.Seferler genellikle Osmanlı donanmasının başarısızlığıyla sonuçlanmıştır.

 Başarısızlığın Nedenleri:
-Hindistan’daki Müslümanların Osmanlı donanmasına gerekli yardımı yapmamaları,
-Sefere gönderilen Osmanlı donanmalarının açık deniz savaşlarına uygun olmaması,
-Aynı dönem içerisinde İran, Avusturya ve Akdeniz’de savaşılıyor olunması,
-Toprak kazanma amacı olmadığı için askerlerin isteksiz davranmaları

Sonuçları:
-Portekizliler Hint Okyanusu’ndan çıkarılamadı.
-Baharat Yolu Afrika’nın güneyinden Atlas Okyanusu’na kaydı.
-Kızıldeniz ve Basra Körfezi yabancı gemilere kapatıldı.
-Yemen ve Habeşistan Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
-Osmanlı’nın Süveyş ve Basra donanmalarının açık denizler için uygun olmadığı anlaşıldı.

 

SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ(1566-1579)
     Sokullu Mehmet Paşa, Enderun Mektebi’nden yetişmiş bir devlet adamıdır. Sokullu, Kanuni devrinin sonunda sadrazam olmuş, bu devri II. Selim zamanının tamamında ve III. Murat devrinin başlarında sürdürmüştür.Kanuni devrinden sonra devlet işlerini Sokullu sürdürdüğü için 1566-1579 tarihleri arasındaki devre Sokullu Mehmet Paşa Dönemi denir.

 Yemen’in Yeniden Osmanlı’ya Bağlanması(1568)
    Yemen, I. Hint Deniz Seferi sonucunda Osmanlı’ya bağlanmıştı. Yemen’de çıkan isyanların Osmanlı egemenliğini sarsması üzerine bölgeye Özdemiroğlu Osman Paşa gönderilerek isyanlar bastırılmış ve Yemen merkeze bağlanmıştır.

 Kıbrıs’ın Fethi(1571)

  Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır alınmasından itibaren Osmanlı’ya vergi vermeye başlayan Venediklilerin vergi vermeyi kesmeleri ve Osmanlı gemilerine zaman zaman saldırmaları üzerine II. Selim Kıbrıs’ı fethetmek istemiştir. Buna karşı çıkan Sokullu Mehmet Paşa’nın itirazlarını dinlemeyen II. Selim Lala Mustafa Paşa komutasında gönderdiği donanmayla Kıbrıs’ı yaklaşık bir yılda fethetmiştir.

Fethin Sonuçları:
-Doğu Akdeniz’de Osmanlı egemenliği kesin olarak sağlandı.
-Anadolu’dan getirilen Türkmenler Kıbrıs’a yerleştirildi.
-Mısır’ın güvenliği sağlandı.
-Anadolu’yu savunmak üzere bir iç savunma hattı geliştirildi.
-Akdeniz’deki Osmanlı egemenliği pekiştirildi.
-Venedikliler Doğu Akdeniz’den çıkarıldı.
-Sokullu’nun karşı çıkmasına neden olan Haçlı donanması oluşarak İnebahtı Deniz Savaşı’na sebep oldu.

 İnebahtı Deniz Savaşı(1571)

  Kıbrıs’ın fethi Avrupalı devletleri harekete geçirdi. Papa’nın kışkırtması ile İspanya, Malta, Venedik ve diğer İtalyan devletleri birleşerek Haçlı donanması oluşturdular. İki tarafında donanması İnebahtı körfezi aççıklarında karşılaştılar. Don Juan komutasındaki Haçlı donanması Osmanlı donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Gemilerini yaktı. Bu deniz savaşı sırasında sadece Uluç Ali Paşa, kendine bağlı filoyu kurtarabildi.

 Yenilginin Sebepleri:

-Kaptan-ı Derya Müezzinzade Ali Paşa’nın savaşa kara askerleriyle katılması,
-Osmanlı donanmasının savaşa hazır olmaması.

 Savaşın Sonuçları:
-Kendine bağlı filoyu kurtaran Uluç Ali Paşa, Kaptan-ı Deryalığa getirildi.
-Donanmanın ağır yara alması nedeniyle yeni bir donanma hazırlandı.
-Yeni donanmaya harcanan para Osmanlı maliyesini zora soktu.
-OSMANLI DEVLETİ’NİN PREVEZE DENİZ SAVAŞIYLA SAĞLADIĞI ÜSTÜNLÜK SONA ERDİ.

 Tunus’un Alınması(1574)
    Tunus’u Barbaros Hayrettin Paşa almış, fakat Şarlken tarafından geri alınmıştı. İnebahtı Deniz Savaşı’ndan sonra hazırlanan Osmanlı donanması ve kara ordusu Tunus üzerine gönderildi. Tunus fethedilerek beylerbeyliği haline getirildi. Böylece Kuzey Afrika’daki Osmanlı egemenliği genişletilmiştir.

 *1574 YILINDA II. SELİM’İN ÖLÜMÜ ÜZERİNE III. MURAT PADİŞAH OLMUŞTUR.

 Lehistan’ın Himaye Altına Alınması(1575)
    Lehistan kralının veliaht bırakmadan ölümü üzerine, Lehistan’ın iç işlerine karışan Osmanlı Devleti, Erdel prensini Lehistan kralı seçtirerek bu devleti himaye altına almıştır. Böylece Osmanlı egemenlik sahası Baltık Denizi’ne kadar ulaşırken Lehistan üzerindeki Rus ve Alman nüfuzu bir süreliğine önlenmiştir.

 Fas’ın Himaye Altına Alınması(1578)
     Osmanlı Devleti’nin Fas’taki taht kavgalarına karışması, bölgede etkili olan Portekizlilerle karşı karşıya gelmesine neden olmuştur. Fas’a gönderilen Cezayir Beylerbeyi, Vadi’üs Seyl Savaşı’yla Portekizlileri yenerek Fas’tan çıkarttı. Böylece Fas himaye altına alındı.

 *Vadi’üs Seyl Savaşı’yla Osmanlı Devleti’ne yenilen Portekiz, Hint Okyanusu’ndaki üstünlüğünü İngiltere ve Hollanda’ya kaptırmıştır. Portekiz krallığı İspanya tarafından ele geçirildi. Kuzey Afrika’nın tamamı Osmanlı’nın eline geçti ve buradaki fetihler tamamlandı.

 

KANAL PROJELERİ

 1.Süveyş Kanalı Projesi(1568)
  Projeye göre Akdeniz ve Kızıldeniz’i birbirine bağlayan bir kanal açılacaktı.
 Amaçları;
-Hint Deniz Yolu’nu güvenlik altına alarak, Akdeniz ticareti canlandırmak,
-Dönemin deniz sömürgecisi Portekiz’den kaçmak,
-Yemen, Hicaz ve Habeş vilayetlerini kontrol altında tutmak

    Sokullu döneminde gündeme gelen bu projenin yapımına başlanmışsa da sonu getirilememiştir.Kanal ancak 1869 yılında Fransızlar tarafından açılmıştır.

 2.Don-Volga Kanal Projesi
   Bu proje ile Don ve Volga nehirleri arasında bir kanal açılarak Karadeniz’le Hazar Denizi birleştirilmek istenmiştir.
Amaçları;
-Kuzeyden ve Orta Asya’dan gelen ticaret yollarına hâkim olmak,
-İran savaşlarında donanmadan yararlanmak ve İran’ı kuzeyden sıkıştırmak,
-Orta Asya Türk dünyası ile ilişki kurarak, Rusların güneye inmesini engellemek.

    Kanal projesine başlandığı halde tamamlanamamıştır. Kanal 1952 yılında Ruslar tarafından açılmıştır.

 3.Marmara-Karadeniz Projesi

   Proje ile İzmit körfezi, Sapanca Gölü ve Sakarya Nehri’nin birleştirilmesi amaçlanmıştır. Mimar Sinan’ın görevlendirildiği bu proje devlet adamlarının ilgisizliği yüzünden sonuçlanamamıştır.

 Sokullu’nun Ölümü(1579)

  III.Murat devrinin başında son görevini alan Sokullu Mehmet Paşa bir divan çıkışında suikast yoluyla öldürülmüştür.Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle Osmanlı Devleti yükselme döneminde çıkmış , Duraklama Dönemi’ne girmiştir.